شقایق هاشمی شکفته * / مهارت‌های زندگی همان‌طور که از نام‌اش مشخص است، به دست آوردن توانایی‌هایی برای داشتن زندگی بهتر است. مهارت‌های زندگی هم برای بزرگسال و هم برای کودکان آموزش داده می‌شود. یادگیری مبتنی بر تجربه باعث افزایش خودکارآمدی افراد می‌شود.

مشکلات رفتاری کودکان به‌صورت افسردگی، اضطراب، وسواس و یا به‌صورت اختلالات عادتی-رفتاری، خشم، عصبانیت …. بروز می‌کند.

مهارت‌های زندگی به افراد در هر رده‌ی سنی کمک می‌کند تا در موقعیت‌های مختلف زندگی بهترین رفتار را از خود بروز دهند.

سازمان بهداشت جهانی پس از دسته‌بندی مهارت‌های زندگی، در سال ۱۹۹۳ ده مهارت اصلی زندگی را معرفی کرد، که این ۱۰ مهارت از طرف یونیسف و یونسکو نیز تایید شدند:

۱-مهارت مقابله با احساسات هیجانی

۲-مهارت خلاقانه فکر کردن

۳-مهارت زیر پا گذاشتن استرس

۴-مهارت برقراری ارتباط و حفظ آن

۵-مهارت خودشناسی

۶-مهارت ارزیابی راه حل مسئله

۷-توانایی ارتباط با دیگران

۸-مهارت تصمیم‌گیری

۹-مهارت تفکر نقاد

۱۰-مهارت هم‌دلی کردن

مهارت‌های زندگی به افراد کمک می‌کند تا نسبت به عواقب کارها و اعمال خود آگاه باشند. این مهارت‌ها باعث پذیرش مسئولیت اعمال می‌شود و مانع از این می‌شود که افراد همیشه به دنبال مقصر بگردند و در برابر مشکلات به سرزنش دیگران بپردازند.

کودکان امروز تصمیم‌گیران و عوامل موثر اجتماع در آینده‌یی نه چندان دور خواهند بود. از این رو آموزش مهارت‌های زندگی به کودکان و آشنایی آن‌ها با این مباحث اهمیت بسیار زیادی دارد.

مهارت‌های زندگی توانایی روحی و اجتماعی کودکان را افزایش می‌دهد و این اتفاق باعث می‌شود تا در مواجهه با مشکلات، بهتر و موثرتر عمل کنند.

رشد مهارت‌های زندگی از سنین کودکی باعث افزایش احساس خودآگاهی و عزت نفس در کودکان می‌شود. به عبارتی دیگر هرچه کودکان بیش‌تر با پتانسیل‌های خود آگاه باشند؛ تصمیمات و رفتارهای درست‌تری از خود بروز می‌دهند .

آموزش هنر در پایدارترین و اصیل‌ترین جلوه‌های خود به آرمان‌ها، شناخت‌ها، مهارت‌ها، احساس‌ها و ارزش‌های ژرف و بنیادی نظر دارد که انسان با تکیه بر آن به تحول واقعی و اصیل خود دست می‌یابد. تربیت هنری در رشد مهارت‌های زندگی و کمک به ارتقای ارزش‌های زندگی بسیار سهیم است و از همین رو نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت کودکان و نوجوانان دارد.

هنر درمانی با ارایه‌ی تکنیک‌های هنری به آموزش این مهارت‌ها به کودکان کمک می‌کند. انتقال مفاهیم در قالب بازی، نمایش، موسیقی، قصه و نقاشی باعث افزایش جذابیت برای کودکان می‌شود.

هنر پدیده‌یی است پیچیده و در عین حال روحانی که از ابتدا هم‌راه بشر بوده است. چه آن انسان‌هایی که در غارها زندگی می‌کردند و چه انسان‌هایی که امروز در دنیایی مملو از اضطراب و نگرانی دست و پا می‌زنند هنر را وسیله‌یی برای تشفی خاطر خود برگزیده‌اند.

در بعضی از مراکز و کلینیک‌ها علاوه بر سرفصل‌های ۱۰ گانه‌ی مطرح شده‌ی یونیسف به آموزش مهارت‌های دیگری نیز می‌پردازند که با توجه به شرایط از نظر متخصصین و درمان‌گران و تسهیل‌گران می‌تواند به کودکان در هرچه بهتر بودن‌شان کمک کند. مهارت‌هایی مثل: تاب‌آوری، مدیریت زمان، مدیریت مالی، نوشتن و سخن‌رانی، انعطاف پذیری…..رشد هرچه بیش‌تر مهارت‌ها در کودکان باعث می‌شود تا در بزرگ‌سالی توان‌مندتر باشند ‌‌و با هر نوسانی تعادل زندگی شان به‌هم نخورد. خودآگاهی و شناخت خود، توانایی حل مسئله و مشکلات، کنترل خشم، کنترل استرس، داشتن اعتماد به نفس و …. همگی به برگشت به تعادل در زمانی کوتاه تر در مواجهه با مشکلات کمک کننده خواهد بود.

تسهیل‌گران این حوزه با فراگیری تکنیک‌های هنری، تمرینات و بازی‌ها می‌توانند با زبان کودکان و ساخت دنیایی قابل درک و فهم برای هر رده‌ی سنی  هر چه بهتر و بیش‌تر به رشد مهارت‌های زندگی در کودکان کمک کنند و البته هم‌راهی و همکاری والدین جهت تسهیل فرآیند آموزش عامل تاثیر گذار  مهمی است.

* کارشناس‌ارشد روان‌شناسی، تسهیل‌گر و مدرس هنردرمانی

منابع :

۱-ویدا و صفری، یحیی و یوسف فرحنک، ماندانا (۱۳۹۰) تاثیر آموزش با رویکرد تربیت هنری بر فعالیت های هنری و مهارت های فرآیندی دانش آموزان پایه چهارم ابتدایی ، فصلنامه نوآوری های آموزشی، شماره ۳۹

۲-کیان، مرجان (۱۳۹۷)مربیان پیش دبستان و شناخت مهارت های هنری – رشد آموزش پیش دبستانی ،شماره ۳۶

۳-مهر محمدی،محمود. کیان،مرجان(۱۳۹۴) برنامه درسی و آموزش هنر در آموزش و پرورش تهران. انتشارات سمت

۴-مهارت های ده گانه زندگی یونیسف