گفتوگو: افشین معشوری
سپاسگزارم که در این گفتوگو شرکت می‌کنید، فکر کنید من هیچ اطلاعاتی درباره‌ی نوروزبل ندارم، اول بگویید امسال چندمین سال دیلمی بود و بعد در این‌باره توضیح کوتاهی بدهید.
عرض ادب و احترام خدمت شما، امسال، سال ۱۵۹۴ دیلمی بود و گاه‌شماری ما در واقع از ریشه، وابسته به گاه‌شماری باستانی است. یعنی پیش از زرتشت، یعنی مال هزاره های دور.
خُب پس چرا الان در سال ۱۵۹۴ هستیم، طبعا باید این عدد خیلی بالاتر از این باشد.
در رابطه با عدد در ادامه صحبت می‌کنم، فعلا بگذارید ابتدای عرایضم را بگویم. تقویم ما ریشه در تقویم باستانی دارد که بعدها ما در تقویم زرتشتی هم رسوبی از همین را می‌بینیم.
یعنی چه رسوب در تقویم زرتشتی؟
یعنی هر حکومتی که می‌آمد می‌خواست برای خودش مبدائی بگذارد، سکه‌یی ضرب کند، این نیاز به تقویم داشت، یعنی برای آن که حکومت خود را مبدا قرار دهد، نیازمند این بود که پیش از خود را فراموش کند تا بتواند اعلام حضور کند. پس هر حکومتی برای خودش نیازمند تقویمی بود، بعضی‌ها که اصلا به این مسایل اهمیت نمی‌دادند و به گاه‌شماری هم نمی‌رسیدند، بعضی‌ها این کار را می‌کردند. اما گاه‌شمار گیلانی به دلایلی حکومتی نبود. گاه‌شمار گیلانی از نظر ساختار شباهت زیادی به تقویم زرتشتی دارد. یعنی می‌توان گفت هر دو در یک راستا هستند؛ اما تفاوت‌هایی هم دارند. تقویم گیلان وابستگی‌هایش را به قبل از زرتشت حفظ کرد، در حالی که در تقویم زرتشتی این مورد را شاهد نیستیم. اما شباهت‌هایش هم یکی این است که دارای ۱۲ ماه است و هر ماه برای خودش نامی جداگانه دارد و ۳۰ روز است.
من می‌خواهم بدانم چرا اصلا نوروز گیلانی در تابستان برگزار می‌شود؟
سوال به جایی است. این سوال خودم هم بود که چرا به جای آغاز بهار، مبدا سال دیلمی ۱۷ مرداد است. این تقویم تقویم خراجی نیز هست، یعنی نوروز دیلمی‌ها در فصلی بود که باید خراج محصول را می‌دادند و در واقع ماه بعد از برداشت گندم، فندق، برنج و… بود. یکی از دلایل می‌تواند این باشد. عمده‌ی برداشت محصولات در کوه و جلگه همین زمان، یعنی مردادماه بود. حتی پشم گوسفندان را که درآمد محسوب می‌شد، در شهریورماه می‌چیدند. در واقع عمده‌ی درآمد مردم گیلان (خصوصا در کوهستان) در این ماه بود و هست. البته یک دیدگاه نجومی هم پشت این موضوع هست که نیاز به بحث جداگانه‌یی است]مصاحبه‌شونده توضیحاتی می‌دهد که به دلیل تخصصی بودن از انتشار آن معذوریم[
حالا چرا ۱۵۹۴ دیلمی؟
این باور پیش از تاریخ هزار و پانصد و نود ساله نیز وجود داشت؛ اما به گفته‌ی « نصرالله هومند آملی» سر سال دیلمی در قدیم از ۱۵۹۰ سال پیش، توسط سران جبال، منجمان بومی و مردم مبدا قرار داده شد و این به معنای آن نیست که وجود نداشته، بل از این مبدا به رسمیت شناخته شده است.
پیش‌تر محلی‌ها از این مراسم خبر داشتند و این جشن را برگزار می‌کردند؟
می‌دانستند، اما انجام نمی‌دادند. مثل خیلی از مراسم دیگر، مثل آب پاشان، خرس هاگردان و …
پس محلی‌ها می دانستند و انجام نمی‌دادند؟
بله به دلیل گرفتاری‌های زندگی و….
نه منظورم این نیست که به صورت سازمان یافته، دسته‌های کوچک‌تر محلی!
بله، به صورت محلی انجام می‌دادند، «زنده‌یاد دکتر افشین پرتو» به شخص من گفت اوایل انقلاب این مراسم را در نوروز محله‌ی اسپیلی دیده و شاهد آن بوده است.
عده‌یی اعتقاد دارند این نوروزبل، مراسمی زرتشتی است (شاید به دلیل وجود آتش)، تفاوت این آتش با آتشی که در آیین زرتشتی وجود دارد، در چیست؟
قرار نیست هر جا آتش وجود دارد آن را به زرتشت نسبت دهیم. ما در قرآن سوره داریم درباره‌ی دود، این دود از کجا تولید می‌شود، باید آتشی وجود داشته باشد تا دود از آن تولید شود. در داستان حضرت موسی، ابراهیم و .. آتش وجود دارد. کما این‌که در ادیان دیگر هم وجود دارد. ما در گیلان چهل‌منبر داریم که آتش نقش مهمی دارد، پس بیاییم تعطیلش کنیم؟ در زنجان شب‌های عاشورا آتش‌گردانی داریم.
خُب امسال که وضعیت جامعه طوری است که اجتماعات ممنوع است؛ آیا نوروزبل برگزار خواهد شد؟
خیر، آن‌چه اهمیت دارد سلامتی شهروندان است، امسال(مرداد۱۳۹۹) این جشن به صورت عمومی برگزار نخواهد شد؛ ان‌شالله با عبور از این بلای جهانی سال آینده جشن «نوروزبل» و «ریشه‌کنی کووید۱۹» را با هم جشن می‌گیریم.
از شما به خاطر وقتی که گذاشتید؛ سپاسگزارم. چنان‌چه حرفی باقی مانده بفرمایید.
از شما به خاطر این مصاحبه تشکر می‌کنم.
- نویسنده : افشین معشوری (مصاحبه کننده)
- منبع خبر : اختصاصی
