معصومه(الهام) کیانپور

رشت در بیشتر محلات قدیمی‌اش‌، به بناهایی تاریخی با پیشینه‌ای فرهنگی آراسته است. بعضی از این بناهای قدیمی در محلات رشت، در زمانه‌ی خود نقش فرهنگی و آموزشی بزرگی داشته‌اند.

آرامگاه استاد پورداوود، یکی از همان‌ بناهای قدیمی و تاریخی شهر رشت است که در یکی از کوچه‌های مشرف به میدان قدیمی سبزه‌میدان قرار دارد. این آرامگاه با معماری و پیشینه‌ای دور، حکایت‌های بسیاری را از تاریخ فرهنگ و آموزش این شهر روایت می‌کند.

ابراهیم پورداوود، ایران‌شناس، اَوستاشناس و نخستین مترجم فارسی اوستا، بی‌گمان یکی از بزرگ‌ترین خدمتگزاران زبان و فرهنگ ایران است. پورداوود در سال ۱۲۶۴ خورشیدی در رشت به دنیا آمد و پس از تحصیلات مقدماتی فارسی و عربی به تهران و از آن‌جا به بیروت رفت. در سال ۱۹۱۰ برای فراگرفتن علم حقوق عزم پاریس نمود و در پاریس بود که برای اولین بار به مباحث تازه‌ای درباره‌ی فرهنگ کهن ایران و اوستا برخورد کرد و اولین جرقه‌های عشق به فرهنگ باستانی ایران در قلبش درخشید. او که سخت به زبان فارسی و فرهنگ کهن ایران دل‌بسته بود، پس از تحصیلات فراگیر در فرانسه و آلمان، ادبیات اوستا، پهلوی و کهن ایران را زیر نظر دانشمندان بزرگ آموخت.

وقتی پورداوود به ایران آمد، کرسی ادبیات باستان و زبان اوستا برای اولین بار در دانشگاه تهران به او سپرده شد. ترجمه‌ی اوستا بزرگ‌ترین تالیف اوست، از استاد پورداوود گزارش اوستا در ده جلد، ایرانشاه، خرمشاه، پوراندخت، گفت‌و‌شنود پارسی ، فرهنگ ایران باستان، هرمزد نامه و بیش از پنجاه و یک مقاله به یادگار مانده است. پورداوود در بیست و ششم آبان ماه سال ۱۳۴۷ خورشیدی درگذشت.

آرامگاه استاد پورداوود
آرامگاه کنونی ابراهیم پورداوود، در زمانه‌ی خود، مکتب‌خانه‌ی محله‌ی تاجر رشتی، حاجی داوود بود. زمانی که هنوز مدرسه‌ای برای آموزش اطفال نبود، حاج داوود برای رفاه پسرانش، بخشی از حیاط خانه‌ اش را برای تحصیل پسرانش، به مکتب‌خانه اختصاص داد و میرزایی را نیز برای آموزش آن‌ها گمارد. این مکتب‌خانه، بعدها محل کسب علم و دانش کودکان محله و سرانجام به وصیت پدر، آرامگاه ابدی و خانوادگی پورداوود و پسرانش شد.

استاد پورداوود، خود در مورد این مکتب‌خانه نوشته بود: «پارینه‌ای چند است که مقبره‌ی پدران و برادرانم است. من هم پس از نوردیدن این همه سال‌های بلند در آن‌جا آرام خواهم گرفت.»

معماری و فضای داخلی آرامگاه
آرامگاه خانوادگی استاد پورداوود، شکلی مستطیلی دارد که به محض ورود به کوچه، توجه هر عابری را به خود جلب می‌کند. ابعاد این بنای قدیمی ۷× ۲×۴ است و در میان ساختمان‌ها و خانه‌های جدید کوچه، بسیار شاخص است. این بنای قجری با نمای آجری و متفاوت از دور، هر نگاه کنجکاوی را به خود جلب می‌کند. این آرامگاه یک در و ۶ پنجره بلند پوشیده شده با نرده‌های آهنی دارد و سال‌های درازی در گوشه‌ی این کوچه، آرام نشسته است.

در بالای درب ورودی آرامگاه بر کتیبه‌ای سنگی نوشته شده: «آرامگاه استاد پورداوود» و کمی پایین‌تر پلاکی عدد ۵۸ را بر چهره آرامگاه نشانده است. درب آرامگاه سال‌هاست بسته مانده و جز برای مراسم‌هایی آن هم اندک باز نمی‌شود. از پنجره به سختی می‌توان داخل بنا را دید. گویی آرامشی توام با سکوتی قدیمی فضا را فرا گرفته است. در داخل آرامگاه، قبر حاج داوود و پسرانش قرار دارد. در این اتاقک چند تابلوی عکس قدیمی، چندین کتاب و صندلی‌های زیبای لهستانی دیده می‌شوند که خود حکایت‌های بسیاری از تاریخ دارند.

مراسم روز قلم سال ۹۷ و مراسم نکوداشت استاد پورداوود
۱۴ تیر سال ۱۳۹۷ به مناسبت روز ملی قلم، مراسم نکوداشت استاد «ابراهیم پورداوود» ایران‌شناس معاصر، اوستاشناس، نخستین مترجم فارسی اوستا، اولین دانش آموخته‌ی زبان‌های ایران باستان، با بازگشایی، غبارروبی و گل‌باران مزار او برگزار شد.

در آن روز، کوچه‌ی آفخرا در سبزه‌میدان رشت، مملو از مشتاقانی از تمام سنین بود که برای ادای احترام به مقام علمی او، پیرامون آرامگاهش جمع شده بودند. آرامگاهی که درب آن پس از بیست و اندی سال گشوده شده بود. در آن روز، پژوهشگران بسیاری درباره‌ی پورداوود و خدمات بی‌نظیرش صحبت کردند. در پایان مراسم، حاضران بر سر مزار استاد ابراهیم پورداوود و پدر و برادرانش حاضر شده و با نثار گل به مقام علمی او ادای احترام کردند.

گفتنی است آرامگاه استاد ابراهیم پورداوود در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲ با شماره‌ی ۸۷۸۱ به ‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، اما عدم توجه و رسیدگی به وضعیت این ساختمان و بی‌مهری در نگهداری و مرمت آن، این ظرفیت مهم علمی، فرهنگی و گردشگری را در انزوا و خاموشی فرو برده است.