گل سوسن چلچراغ یک گیاه علفی مقاوم است که ۵۰ تا ۱۵۰ سانتیمتر رشد میکند. این گیاه که یکی از گونههای تیرهی سوسن است و پیاز گل زرد آن شکلی بیضی مانند دارد و قطر آن به ۵-۷ سانتیمتر میرسد. این گل قامت بلندی داشته و گلهای آن به صورت واژگون شکفته میشوند، شکوفههای این گل با رنگ سفید و لکههای متعدد بنفش تیره و معطر، به صورت واژگون باز شده و انتهای گلبرگهای آن پوشیده از دانههای برجسته و پرچمهای بسیار بلند است.
در بالاترین حالت، ۱۵ غنچه بر روی یک پایه رشد میکند و به تدریج طبقه به طبقه باز میشود. از ابتدای گلدهی تا خشک شدن گلها تقریبا ۱۵ روز زمان میبرد. این گونه به دلیل شکل قرارگیری گلها و واژگون بودن آن نزد اهالی داماش به سوسن چلچراغ معروف شده است. در باورهای محلی علت نامگذاری این گل زیبا را، نورانی و روشن بودن در شب و شباهتش به چلچراغ دانستهاند.
در سال ۱۳۵۴ خورشیدی، یک گیاهشناس آلمانی به نام کارل فردریش فون لدبور پس از بررسی این گیاه در داماش گیلان، در کتابی به نام فلور شرق از آن سخن گفت. این گل در خارج از ایران به نام این گیاهشناس، به لیلیوم لدربوری معروف است.
سوسن چلچراغ یکی از نادرترین گل های جهان بوده که سرزمین ما را برای رویش انتخاب کرده است، خاستگاه این گل زیبا در جهان، تنها در دو کشور ایران و منطقهای از جمهوری آذربایجان است که اعظم این گل در دنیا در داماش استان گیلان و به مقدار اندک در دشتی در منطقهی لنکران جمهوری آذربایجان میروید.
گل سوسن چلچراغ، به دوران چهارم زمینشناسی تعلق دارد و از لحاظ ژنتیکی یکی از نوادر طبیعی جهان به شمار میرود. این گل اصطلاحا تکثیرگریز است و علاقهای به ازدیاد و تولیدمثل ندارد و همین امر باعث شده تا هر روز بیش از پیش در معرض انقراض قرار گیرد.
امروزه برای حفاظت از این گل ارزشمند، اقداماتی چون: محصور کردن ۳ هکتار از محدودهی رویشگاه گیاه، احداث یک واحد حفاظتی کانکس در محل رویشگاه اثر طبیعی ملی واقع در روستای داماش، مطالعهی بررسی و تحقیقی درخصوص تکثیر طبیعی گیاه، خریداری و تهیهی زمین جهت احداث سرمحیط بانی، نصب تابلوهایی با مضامین محیط زیست جهت معرفی اثر طبیعی ملی سوسن چلچراغ در مسیرهای منطقه انجام گرفته است.
تنها زیستگاه حفاظت شدهی سوسن چلچراغ در ایران، نزدیک روستای داماش در بخش عمارلو از توابع شهرستان رودبار است که وسعت آن ۴ هکتار بوده و به عنوان یک ذخیرهگاه ژنتیکی برای این گیاه کمیاب محسوب می شود. سوسن چلچراغ، نخستین گل ایرانی است که در سال ۱۳۵۵ در فهرست آثارملی طبیعی ایران قرار گرفت. این گیاه اواسط خردادماه، گل میدهد و البته چون عمر زیادی ندارد، فقط تا اواسط تیرماه دوام میآورد
- نویسنده : الهام کیانپور
- منبع خبر : اختصاصی