تیترما- هیئت تحریریه/ کتاب «پنج گفتار درباره اخبار جعلی» دستاورد تلاش سید غلامرضا فلسفی پژوهشگر حوزهی علوم ارتباطات جهت واردکردن ادبیات مفهومی پربسامدترین واژهی سالهای اخیر در رسانههای جهان، یعنی اخبار جعلی به بوم ارتباطی کشور است که در گذشته گزیدههایی از مجموعهی مذکور در رسانههای گوناگون منتشر شده است.
نظر به اینکه چینش گفتارها در کتاب حاضر بر سیر زمانی تولید آنها منطبق است، خواننده قدم به قدم نسبت به غنی و روزآمد شدن واژگان، تعاریف و مفاهیم در ذهن نگارنده وقوف مییابد.
چنانکه در پیشگفتار کتاب آمده؛ نویسنده بههیچ عنوان داعیهای در حوزهی ترجمه نداشته و خود را مترجم نمیداند و تنها به سبب دغدغهی شخصی، قلّت منابع مربوط به موضوع به زبان فارسی و فقدان ادبیات مفهومی آن در کشور، در این راه پر مخافت گام نهاده است؛ بنابراین طبیعی به نظر میرسد که برخی واژگان به دلیل نوپدید و جوان بودن در بوم ارتباطی کشور معادلهای مناسب و روان خود را نیافته باشند. البته قرائت گوناگون از برخی واژگان و مفاهیم آنها هم در به خدمت گرفتن معادلهای گوناگون بیتأثیر نبوده است، کما اینکه در دنیا نیز به سبب همین چندگانگی قرائت این مفاهیم و درعینحال برخی قرابتها و همپوشیهای معنایی، گاه با این مسئله مواجهیم. چندوجهی بودن مفاهیم و سرراست نبودن و عامه فهم نبودن آنها نیز دمیده شدن بر لهیب این آتش را مضاعف کرده است.
گفتنی است که خواننده در فرایند مطالعهی کتاب علاوه بر واژگان محوری اطلاعات نادرست و اخبار جعلی با واژگانی چون حقایق جایگزین، پساحقیقت، مرگ حقیقت و امثال آن بیشتر آشنا میشود.
در این کتاب به شکلهای گوناگون اخبار جعلی از قالبهای نوشتاری و تصویری گرفته تا فیلمها و نقش هوش مصنوعی در تولید «دیپ فیک» و آثار زیانبار آنها بر افکار عمومی اشاراتی رفته است. همچنین سعی شده در حد امکان به شیوههای شناسایی این جعلیات چه برای مخاطب عام و چه خبرنگاران و سازمانهای رسانهای پیشنهادهایی سخت افزارانه و نرم افزارانه ارائه شود.
نقش سواد رسانهیی، دیجیتالی و خبری در قالب سوادهای نوین در مواجهه با اطلاعات نادرست و اخبار جعلی، از دیگر موضوعهایی است که در این کتاب بدان اشارهشده است. در گذشتههای دور باسواد به کسی میگفتند که خواندن، نوشتن و حساب کردن میدانست، ولی امروزه باسواد به کسی میگویند که بتواند از خواندهها و آموختههای خود تغییری در زندگی خود ایجاد کند. تغییری که در گرو کاهش حداکثری ورود اطلاعات نادرست و اخبار جعلی به فرایند تصمیمگیریهای خرد و کلان افراد به مدد سوادهای نوین در روند زندگی است.
در پایان امید است این مساعی علمی در نظر عموم مخاطبان به ویژه روزنامهنگاران، خبرنگاران و دیگر اهالی رسانه در هنگامهیی که ایران و جهان با بحران ویروس کرونا و افکار عمومی با اخبار جعلی پیرامون آن دست به گریبان است، مفید فایده واقع شود و رضایت حداقلی آنان را کسب کند.
چاپ اول کتاب «پنج گفتار درباره اخبار جعلی» در ۷۰ صفحه و به قیمت ۲۰۰۰۰ تومان اردیبهشتماه ۹۹ توسط انتشارات آرین روانه بازار نشر شده است.
- نویسنده : تحریریه